Wymiar oblacyjny duchowości Zgromadzenia Księży Najświętszego Serca Jezusowego według aktualnej „Reguły życia”

The oblating dimension of the spirituality of the Congregation of the Sacred Heart of Jesus according to the current Rule of Life

https://doi.org/10.4467/25443283SYM.22.017.17385

Abstrakt

Oblacja należy do kluczowych terminów duchowości Zgromadzenia Księży Najświętszego Serca Jezusowego założonego przez czcigodnego sługę Bożego o. Leona Dehona. Wpływa ona nie tylko na rozumienie charyzmatu Instytutu, ale ma także istotne znaczenie dla apostolstwa. Głównym celem artykułu jest zwrócenie uwagi na ten charakterystyczny rys charyzmatu ujęty w aktualnej Regule życia. Rzutuje on bowiem na przeżywanie własnej duchowości przez współczesnych sercanów, jak też ukierunkowuje ich formację. 

Słowa kluczowe: oblacja, kult Serca Jezusowego, Reguła życia, Konstytucje, sercanie, o. Leon Dehon

Abstract

Oblation is one of the key terms of the spirituality of the Congregation of the Sacred Heart of Jesus founded by the venerable Servant of God, Father Leon Dehon. It influences not only the understanding of the charism of the Institute but is also essential for the apostolate. The main aim of the article is to draw attention to this characteristic feature of the charism included in the current Rule of Life. It influences the experience of their own spirituality by contemporary Dehonians, as well as directs their formation.

Keywords: oblation, worship of the Sacred Heart of Jesus, Rule of life, Constitutions, Dehonians, Father Leon Dehon

Wprowadzenie

Rys oblacyjny duchowości Najświętszego Serca Jezusowego należy obok wynagrodzenia do cech charakterystycznych założonego przez o. Leona Dehona Zgromadzenia Księży Najświętszego Serca Jezusowego. Instytut powstał pierwotnie jako Zgromadzenie Oblatów Najświętszego Serca Jezusowego, co w zamiarze Założyciela miało wskazywać na ducha miłości ofiarnej, będącej cechą charakterystyczną jego duchowości. Właśnie miłość ofiarna przejawiająca się w różnych formach poświęcenia, miłości czystej, poddania się woli Bożej oraz dążenia do świętości kapłańskiej poprzez zjednoczenie się z Najświętszym Sercem Jezusa miała, w zamyśle o. Leona Dehona, wyróżniać jego synów duchowych. 

O ile wynagrodzenie jest częstym tematem pojawiającym się również współcześnie w różnych publikacjach dotyczących duchowości zgromadzenia księży sercanów i jego Założyciela, o tyle zagadnienie ofiary wydaje się znajdować nieco w cieniu, co może rzutować na sposób przeżywania własnej duchowości przez współczesnych sercanów i wpływać także na formację nowych zakonników. 

W rozważaniach teologicznych wewnątrz Instytutu, zwłaszcza w ostatniej dekadzie XX wieku oraz na początku obecnego stulecia, można było zauważyć pewien zastój, a nawet niechęć do podejmowania głębszej refleksji na temat oblacji. Wiązało się to zapewne z tym, że odnosi się ona w pewnej mierze do wymiaru pobożnościowego kultu Najświętszego Serca Jezusowego, choć w swojej istocie dotyka najgłębszych jego fundamentów. Zapewne brak pogłębionej refleksji oraz „moda” na swego rodzaju porzucenie tego elementu duchowości Bożego Serca sprawiły, że nawet w Konstytucjach Zgromadzenia Księży Najświętszego Serca Jezusowego[1] wydanych zgodnie z zaleceniem soborowego aggiornamentozniknęło samo sformułowanie „kult Najświętszego Serca Jezusowego”, co we wcześniejszych konstytucjach stanowiło finis vero specialis dla członków Zgromadzenia, którzy byli zobowiązani do jego szerzenia[2].

Pewne ożywienie dotyczące nowego odczytania tematu oblacji i w ogóle zagadnienia kultu Najświętszego Serca Jezusowego nastąpiło najpierw w okresie przygotowania i trwania międzynarodowego sympozjum naukowego zorganizowanego przez Zgromadzenie w Yogyakarcie (Indonezja) w dniach 21-25 lipca 2017 roku nt. Charism and devotions: towards an inculturated dehonian identity[3], a następnie w związku z publikacją ks. Marcella Neriego SCJ pt. Giustizia della misericordia. Europa, cristianesimo e spiritualità dehoniana[4], która wywołała dyskusję na temat właściwego ujęcia istoty kultu Bożego Serca w zamyśle założyciela o. Leona Dehona i obecności tego tematu w aktualnej Regule życia[5].

Wydaje się więc konieczne zwrócenie uwagi na to, w jaki sposób aktualna Reguła życia Zgromadzenia przedstawia zagadnienie oblacji. Realizacja takiego celu artykułu pomoże bez wątpienia zrozumieć rolę oblacji i jej aktualność, a także przyczyni się do promocji charyzmatu we współczesnym Kościele. Zaproponowany temat zostanie ujęty w trzech punktach. Najpierw zostaną wskazane źródła duchowości oblacyjnej Instytutu, a następnie zostaną omówione elementy rysu oblacyjnego duchowości sercańskiej. Ostatnia część będzie poświęcona ukazaniu praktycznego wymiaru oblacji i jej aktualności. 

1. Źródła duchowości oblacyjnej Instytutu

Duchowość oblacyjna wywodzi się z XVII-wiecznej École Française oraz rozwijającej się tym nurtem duchowości Serca Jezusowego. Cechą charakterystyczną tej duchowości nawiązującej do wiktymalnego nurtu duchowości XIX-wiecznej Francji jest podkreślanie wartości wewnętrznego zjednoczenia człowieka z Sercem Jezusa, które określane jest jako źródło odkupienia dokonanego na krzyżu. Ojciec Leon Dehon[6] aplikując tę formę duchowości do charyzmatu założonego przez siebie Zgromadzenia, czerpie z niej przede wszystkim takie elementy jak podkreślenie znaczenia Słowa Wcielonego w historii zbawienia, wartość ofiary, poświęcenia, czystej miłości i wynagrodzenia. Docenia także pielęgnację pobożności eucharystycznej i kluczowe znaczenie kultu Najświętszego Serca Jezusowego. W odróżnieniu od przedstawicieli École Française w swoich pismach nie akcentuje aspektu prawno-penalistycznego, uwypukla zaś przede wszystkim życie oblacji i oblację miłości[7].

Do kluczowych terminów dotyczących duchowości oblacyjnej w duchu o. Leona Dehona należą: „oblacja” i „immolacja”. Oblacja oznacza osobę (żywą istotę), która jest ofiarowywana i poświęcana Bogu w celu zjednoczenia z Nim. Ta ofiara (dar, żertwa) jest nawiązaniem do starotestamentalnej ofiary całopalnej, którą rytuał żydowski uważał jako najwyższą i najradośniejszą formę ofiary, jaką można złożyć Bogu. Ofiara całopalna (‘olah) symbolizowała całkowite oddanie się Bogu. Dlatego też oblację należy rozumieć jako religijne ofiarowanie się Bogu[8]. Oblacja sprawia, że całe życie człowieka zostaje poświęcone Bogu w zjednoczeniu z Jezusową postawą Ecce venio. Bodźcem, jaki uzdalnia człowieka do złożenia siebie w darze Bogu, jest miłość. To ona kształtuje serce człowieka i sprawia, że jest ono gotowe do zjednoczenia się z Sercem Jezusa i podjęcia wraz z Nim ofiary dla chwały Ojca[9].

Immolacja oznacza kulminacyjny, krwawy moment ofiary, w którym dokonuje się ryt ofiarniczy[10]. Drugie znaczenie tego terminu odnosi się do ofiary, jaką Jezus Chrystus składa Ojcu w momencie swojej krwawej śmierci na ołtarzu krzyża. Immolacja oznacza także akt człowieka wierzącego, który w Chrystusie i wraz z Nim składa siebie w ofierze Bogu dla przyśpieszenia przyjścia Jego królestwa oraz dla zbawienia siebie i innych ludzi. Wzorem aktu immolacji są liczne biblijne przykłady ofiar, zwłaszcza starotestamentalnych, szczególnie zaś ofiara baranka paschalnego (por. Wj 12,21-23) oraz ofiara przymierza[11]. Dla o. Leona Dehona immolacja jest ofiarą duchową, wypełnieniem postawy oblacyjnej człowieka, który akceptując krzyż, siebie samego składa w ofierze Bogu. Podkreśla on również znaczenie symboliczne immolacji, które uwypukla element daru. Wypełnienie tej ofiary skutkuje poświęceniem się na służbę Bogu, który przyjmuje ofiarę, czyniąc ją świętą, czyli przeznaczając ją na wyłączną swą własność. Ofiarę całopalną określa się terminem „żertwa” (łac. victima). Jej symbolem jest kadzidło, którego zapach unosi się w górę do Boga jako „miła woń dla Niego” (por. Lb 29,2; 2 Kor 2,15), oraz mirra[12].

Wzorem immolacji jest całe historyczne życie Jezusa, które Nowy Testament opisuje jako nieustanną ofiarę złożoną Ojcu dla Jego chwały i zbawienia wszystkich ludzi. Podkreśla to zwłaszcza św. Paweł Apostoł, który w Liście do Efezjan stwierdza: „Postępujcie drogą miłości, bo i Chrystus was umiłował i samego siebie wydał za nas w ofierze i dani na woń miłą Bogu” (5,2; por. Mt 26,26-28; Hbr 9-10; Ap 5,6). Na Jego wzór wszyscy wierzący są zaproszeni do ofiarowania samych siebie jako ofiarę żywą dla Boga (por. Rz 12,1) oraz do składania darów pochwalnych (por. Hbr 13,15) Bogu w Duchu Świętym (por. 1 P 2,5)[13].

Także Maryja, Matka Jezusa, będąca ściśle zjednoczoną z życiem i dziełem swojego Syna, stawiana jest jako wzór postawy oblacyjnej. Konstytucje wskazują, że Jej odpowiedzią na wezwanie Boże jest Ecce ancilla, czyniące z niej doskonały przykład dyspozycyjności w wierze i świetlany wzór życia zakonnego. Dokument ukazuje Ją jako pierwszą Patronkę Zgromadzenia, która wraz z innymi świętymi patronami kształtuje drogę oblacji synów duchowych o. Leona Dehona[14].

2. Elementy rysu oblacyjnego duchowości Zgromadzenia w aktualnej Regule życia

Zanim przejdziemy do szczegółowego omówienia rysu oblacyjnego duchowości sercańskiej w posoborowej Regule życia, warto pokrótce zwrócić uwagę na wielką rolę, jaką Założyciel przykłada do tego wymiaru charyzmatu sercańskiego. Widać to przede wszystkim w pierwotnej nazwie Instytutu, która brzmiała: Zgromadzenie Oblatów Najświętszego Serca Jezusowego[15], w profesji oblacji określanej mianem „ślubu żertwy”[16] oraz praktyce tzw. „miłości czystej”[17]. Zwłaszcza pragnienie miłości czystej, którą o. Leon Dehon łączy ściśle ze ślubem żertwy, według Założyciela stanowi źródło życia immolacji. Dzięki niej jest możliwa realizacja celów składanej z siebie ofiary, jakimi są: adoracja, dziękczynienie, przebłaganie i prośba. Przy okazji warto zauważyć, że o. Leon Dehon kładł nacisk na właściwe rozumienie terminu „miłość czysta”, by uniknąć niebezpieczeństwa kwietyzmu. Według niego prawdziwy kult Najświętszego Serca Jezusowego nie może polegać na samych uczuciach, choć nie wolno ich bagatelizować. Uczucie powinno jednak kierować człowieka na drogę ofiary i owocować duchem oblacji[18].

Kolejną uwagę, jaką należy poczynić, jest kwestia konieczności uświadomienia sobie zmian, jakie zachodziły w dokumentach normatywnych Instytutu[19]. Ostatnie wydanie Konstytucji za życia o. Leona Dehona ukazało się w 1924 roku[20]. Zostały one następnie zmodyfikowane podczas XIII Kapituły Generalnej w 1954 roku i opublikowane w 1956 roku. Poza wprowadzonymi zmianami zawierały one także pełny tekst z 1924 roku. Co istotne – dwa rozdziały tych Konstytucji (De fine Congregationis oraz De spiritu amoris et immolationis) pozostały w niezmienionej wersji od 1902 roku i były przez Założyciela uważane za najlepiej wyrażające cel i charakter założonego przez niego Zgromadzenia. Kolejna reforma Konstytucji spowodowana Motu proprio Ecclesiae sanctae papieża Pawła VI z dnia 6 sierpnia 1966 roku[21] została zatwierdzona w 1985 roku[22]. Aktualny tekst Reguły życia został zatwierdzony w 2009 roku[23]. O ile Konstytucje z 1956 roku zawierają rozdział O duchu miłości i immolacji stanowiący w zasadzie powtórzenie treści poprzednich Konstytucji, o tyle aktualny tekst nie ujmuje zagadnienia oblacji i immolacji w odrębnym rozdziale, lecz umieszcza je w różnych aspektach życia synów duchowych o. Leona Dehona. 

Słowo „oblacja” w aktualnej Regule życia[24] pojawia się 11 razy (10 razy w Konstytucjach i jeden raz w Dyrektorium generalnym). Rys oblacyjny podkreślają także takie słowa jak „dyspozycyjność” (pięć razy użyte w Konstytucjach i jeden raz w Dyrektorium generalnym), „oddanie” (jeden raz użyte w Konstytucjach), „zdanie się na Boga/Ojca” (dwa razy użyte w Konstytucjach). 

Wymiar oblacyjny duchowości sercańskiej ujęty jest w aspekcie duchowym, zwłaszcza w odniesieniu do wzorca – postawy oblacyjnej Jezusa Chrystusa, jak też w apostolskim. Na pierwszy aspekt wskazuje już 6. punkt Konstytucji, który przypomina pierwotną nazwę Instytutu i wiąże postawę oblacji z postawą oblacji wynagradzającej Jezusa: „Zakładając Zgromadzenie Oblatów, Księży Najświętszego Serca Jezusowego, ojciec Dehon chciał, aby jego członkowie w sposób wyraźny łączyli swe życie zakonne i apostolskie z oblacją wynagradzającą, którą Chrystus złożył Ojcu za ludzi. Na tym właśnie polegała jego specyficzna i pierwotna idea i charakter własny Instytutu, czyli posługa Kościołowi, do której został powołany. Według ojca Dehona: «W słowach: Ecce venio… Ecce ancilla… zawarte jest całe nasze powołanie, nasz cel, nasze zobowiązania i obietnice» (Dyrektorium duchowe, cz. I, § 3)”. Podkreślanie roli naśladowania Jezusa w praktyce oblacji ma na celu nie tylko zwrócenie uwagi na to, że jest On niedościgłym wzorem oddania się Ojcu, uświadamia także, że bez zjednoczenia z Jego oblacją nasza oblacja staje się bezwartościowa. Konsekwencją tego jest konieczność dążenia do zjednoczenia z Jezusem w Jego miłości do Ojca i ludzi, co powinno stać się „zasadą i centrum”[25] życia sercanina. Konstytucje wskazują więc na oblację jako na centralny punkt charyzmatu Zgromadzenia, który pomimo zmiany nazwy nie zmienia się w swojej istocie.

Ojciec Leon Dehon jest zafascynowany oblacją kapłańską Chrystusa, która według niego stanowi podstawę ekonomii zbawczej. Jezus składający jako kapłan siebie samego w ofierze na ołtarzu krzyża jest jednocześnie prawdziwą żertwą ofiarną i ofiarnikiem. „To Serce jest równocześnie ofiarą, ołtarzem i kapłanem. Ono jest prawdziwym pośrednikiem między Bogiem a ludźmi”[26]. Ofiara na krzyżu stanowi najwyższy akt immolacji. Misteryjne ujęcie tego wydarzenia skłania Założyciela do częstego podkreślania podwójnej natury Jezusa Chrystusa – Boskiej i ludzkiej. Śmierć Jezusa stanowi misteryjne wypełnienie wcielenia, jest ofiarą całkowitą dla Boga i ludzi[27].

Element fascynacji postawą oblacji Jezusa znajdziemy również w aktualnych Konstytucjach. Zwłaszcza 53. punkt opisuje istotne elementy tej postawy, które dla Założyciela były kluczowe w konstruowaniu otrzymanego dla Zgromadzenia charyzmatu. Do tych elementów należy przede wszystkim Jezusowe „poddanie się woli Ojca”, którego motywem jest Jego miłość. Z niej rodzi się „dyspozycyjność” najbardziej widoczna we wrażliwości i otwarciu się na potrzeby i oczekiwania ludzi. Celem Jezusa są zawsze chwała Ojca oraz pragnienie zbawienia ludzi, będące fundamentem Jego misji. Wskazuje na to przywołany fragment z Ewangelii św. Jana: „Moim pokarmem jest wypełnić wolę Tego, który Mnie posłał, i wykonać Jego dzieło” (4,34). W dalszej części tego punktu podkreślone zostaje posłuszeństwo Jezusa. Zaraz potem następuje kluczowy dla duchowości sercańskiej fragment Listu do Hebrajczyków będący najlepszą definicją postawy oblacyjnej Jezusa: „Przeto przychodząc na świat, mówi: Ofiary ani daru nie chciałeś, ale Mi utworzyłeś ciało; całopalenia i ofiary za grzech nie podobały się Tobie. Wtedy rzekłem: Oto idę, (…) aby spełnić wolę Twoją, Boże. (…) Na mocy tej woli uświęceni jesteśmy przez ofiarę ciała Jezusa Chrystusa raz na zawsze” (10,5-7.10)[28]. Reguła życiawyjaśnia, że „według Ojca Dehona Ecce venio (Hbr 10,7) określa fundamentalną postawę naszego życia”[29].

Chociaż tekst Konstytucji nie zawiera teologicznego wyjaśnienia oblacji Jezusa, jednak fragmenty biblijne przywołane w punktach odnoszących się do tego tematu zapraszają do zjednoczenia z Nim oraz do kontemplacji Jego postawy oddania Ojcu, dyspozycyjności, bezinteresowności i wspaniałomyślności Jego ofiary wynagradzającej na krzyżu, którą wciąż możemy rozpoznać w darze Eucharystii. Przykład Jezusa staje się zaproszeniem do podjęcia przez poszczególnych zakonników drogi naśladowania Mistrza, zwłaszcza poprzez dar swojego życia dla uwielbienia Boga i zbawienia ludzi[30]. Są to te same motywy, którymi kieruje się Zbawiciel, realizując dzieło odkupienia w misterium wcielenia. „Uwikłani w grzech, lecz uczestnicząc w zbawczej łasce, pragniemy przez służebne pełnienie różnych zadań złączyć się z Chrystusem obecnym w życiu świata, a solidarni z Nim, z całą ludzkością i stworzeniem, oddać się Ojcu w ofierze żywej, świętej, Bogu miłej (por. Rz 12,1). «Postępujcie drogą miłości, bo i Chrystus was umiłował, i samego siebie wydał za nas w ofierze i dani na woń miłą Bogu» (Ef 5,2)”[31]. Zauważamy tutaj jednocześnie, że aspekt duchowy postawy oblacyjnej sercanina przeradza się w aspekt apostolski, który Konstytucje umieszczają w perspektywie praktycznej realizacji życia zakonnego (śluby zakonne i realizacja charyzmatu sercańskiego) i podejmowanych dzieł apostolskich w duchu oblacji i wynagrodzenia. 

Konstytucje przedstawiają oblację w autentycznej linii dynamicznej wierności. Kontemplacja Serca Chrystusa w tajemnicy otwartego boku jest inspirującym źródłem zadośćuczynienia, które jest częścią „nurtu zbawczej miłości”: „Razem ze św. Janem w otwartym boku Ukrzyżowanego widzimy znak miłości, która przez całkowity dar z siebie samej na nowo stwarza człowieka według Boga. Kontemplując Serce Chrystusa, uprzywilejowany symbol tej miłości, utwierdzamy się w naszym powołaniu. Istotnie, zostaliśmy powołani, by włączyć się w ten nurt zbawczej miłości, oddając się naszym braciom z Chrystusem i za Jego wzorem”[32]. Wynagrodzenie i oblacja przenikają się więc ze sobą, czerpiąc swój wzór z postawy oblacyjnej Syna Bożego. Przytoczony punkt zostaje wzmocniony istotnym dla duchowości sercańskiej cytatem z Pierwszego Listu św. Jana Apostoła: „Po tym poznaliśmy miłość, że On oddał za nas życie swoje. My także winniśmy oddać życie za braci” (3,16). Fragment ten jest jednym ze świadectw istoty ofiary Chrystusa, która utożsamia się z miłością prowadzącą do złożenia siebie w darze. Ten akt ukazuje najgłębiej dobroć i miłość Jezusa, która streszcza się w znaku Jego Najświętszego Serca. 

Aspekt apostolski oblacji wyraża się przede wszystkim w dyspozycyjności oraz zdaniu się na Boga. Termin „dyspozycyjność”, w porównaniu z wyrażeniem „zdanie się na Boga”, podkreśla aktywność człowieka i jego świadomą odpowiedź na wezwania Boże. Praktyka oblacji sercańskiej polega na pokornej dyspozycyjności względem Ojca oraz w rzeczywistym i ofiarnym pełnieniu woli Bożej w konkretnych okolicznościach życia. Konstytucje podkreślają, że dyspozycyjność w duchu Ecce venio Jezusa „czyni z naszego posłuszeństwa akt oblacji, upodabnia nasze życie do życia Chrystusa dla zbawienia świata i chwały Ojca”[33].

Dyspozycyjność nie tylko wpływa na jakość oblacji i osobiste uświęcenie zakonników, ale staje się środkiem apostolatu, ponieważ otwiera ich serce na miłość do wszystkich, zwłaszcza tych, którzy cierpią, i staje się praktycznym wyrazem zjednoczenia z Bogiem. „Faktycznie bowiem, czyż można zrozumieć miłość Chrystusa do nas inaczej, niż kochając tak jak On w czynie i prawdzie? W tej miłości Chrystusa znajdziemy pewność osiągnięcia braterstwa ludzi i siłę do współpracy w jego realizacji”[34]. W praktyce więc oblacja w aspekcie dyspozycyjności wyraża się w gorliwości oraz w dobrym wykonywaniu swoich obowiązków ze względu na miłość, która stanowi fundament wszelkiego działania dla osoby rozmiłowanej w Sercu Jezusa[35].

Obok dyspozycyjności także „zdanie się na Boga” stanowi wyraz oblacji sercańskiej oraz szczególny przejaw miłości i immolacji. Termin ten wskazuje na głębokie zaufanie do Jezusa Chrystusa, którego miłości doświadcza się w swoim życiu. Zdanie się na Boga jest praktyczną odpowiedzią miłości na miłość wpisaną w zbawczy plan Ojca[36]. Niekiedy termin ten jest opisywany jako „obojętność” w znaczeniu pełnej ufności relacji człowieka wobec woli Bożej. Przyjmujący postawę obojętności jest przekonany, że wszystko, co pochodzi od Stwórcy, jest najlepsze i nie powinno być zmieniane przez osobiste preferencje czy sugestie. Taka postawa nie jest więc apatią, ale praktycznym zastosowaniem ducha oblacji wobec Boga[37].

Bezwarunkowe zdanie się na Boga stanowi istotną cechę duchowości Instytutu i wyraz oblacji sercańskiej[38]. Ojciec Leon Dehon zwraca uwagę, że duchowość zdania się na Boga wyrasta z doświadczenia św. Małgorzaty Marii Alacoque i przybliża się do ducha św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Obie święte są dla niego przykładem zdania się na Boga w duchu uwielbienia, miłości, ofiary i wynagrodzenia[39].

Szczególnym wymiarem zdania się na Boga w duchu sercańskiej oblacji jest ofiarowanie cierpień z cierpliwością i ufnością Bogu „jako wzniosłe i tajemnicze zjednoczenie z cierpieniami i śmiercią Chrystusa dla zbawienia świata”[40].Konstytucje cytują istotny dla tej postawy fragment z Listu do Kolosan św. Pawła Apostoła: „Teraz raduję się w cierpieniach za was i ze swej strony dopełniam niedostatki udręk Chrystusa w moim ciele dla dobra Jego Ciała, którym jest Kościół” (1,24). Solidarność z Jezusem w Jego oddaniu się Ojcu nabiera tu wymiaru wynagradzającego, którego istota tkwi właśnie w zjednoczeniu z wynagrodzeniem Zbawcy, które dokonało się na krzyżu przez Jego krew. Założyciel zauważa, że nie chodzi tu o same uczucia czy wrażenia człowieka, ale o odważne (w znaczeniu stanowczej walki ze złem) czyny cnót chrześcijańskich oraz o cierpliwość w doświadczeniach. Ponieważ źródłem tego wynagrodzenia jest miłość Serca Jezusowego, zachęca do tego, by właśnie z Bożego Serca zaczerpnąć uzupełnienia miłości, dzięki której wynagrodzenie będzie miłe Bogu. „Ofiarujmy przede wszystkim Najświętsze Serce Jezusa Jego Ojcu, jako żertwę wynagrodzenia i dodajmy do tego kroplę naszego ubogiego wynagrodzenia”[41].

3. Wymiar praktyczny oblacji i jej aktualność 

Duchowość oblacyjna nie może być rozpatrywana jedynie jako forma duchowego ukształtowania poszczególnych zakonników. Zgromadzenie jest od samego początku włączone w nurt świętości całej wspólnoty Kościoła, któremu ma służyć swoim charyzmatem. To pragnienie Kościoła potwierdza również dekret Świętej Kongregacji Zakonów i Instytutów Świeckich, który zatwierdza tekst odnowionych zgodnie z zaleceniem II Soboru Watykańskiego Konstytucji. Stwierdza się w nim, że „Zgromadzenie (…) czerpie z Serca Chrystusa ducha miłości i wynagrodzenia, które kształtują jego apostolat misyjny i społeczny. (…) Święta Kongregacja ma mocną nadzieję, że wierni charyzmatowi swojego Instytutu Kapłani Najświętszego Serca Jezusowego będą coraz bardziej autentycznymi świadkami miłości Słowa Wcielonego i gorliwymi twórcami pojednania ludzi z Bogiem i ze swoimi braćmi”[42].

Praktyka oblacji realizuje się na dwóch podstawowych poziomach: osobistym i społecznym. Wymiar osobisty prowadzi do uświęcenia człowieka, którego źródłem jest kontemplacja miłości Chrystusa. Wymiar ten posiada charakter duchowy i mistyczny, który jest znany o. Leonowi Dehonowi i przez niego stale praktykowany. Przejawia się to w jego licznych odniesieniach do takich fragmentów Pisma Świętego, które mówią najpierw o tajemnicy grzechu, zwłaszcza zaś o kontemplacji Baranka „in quem transfixerunt – którego przebili” (J 19,37), oraz w często powtarzanym wezwaniu do świadectwa „ut et vos credatis – abyście i wy uwierzyli” (19,37). Aktualne Konstytucje podejmują tę intuicję Założyciela, zwracając szczególną uwagę na to, że najlepszą odpowiedzią człowieka uwrażliwionego na grzech osłabiający Kościół i stanowiącego przyczynę zła tkwiącego w społeczeństwie jest powrót do odrzuconej miłości Chrystusa. Każdy żyjący duchem oblacji Chrystusa „oczarowany tą niedocenianą miłością, chce odpowiedzieć na nią głębokim zjednoczeniem z Sercem Chrystusa i budowaniem Jego Królestwa w duszach i społeczności”[43]. Istotą ducha oblacji jest zjednoczenie z odkupieńczą i naprawczą ofiarą Jezusa, co w praktyce wyraża się m.in. w adoracji eucharystycznej i wprowadzaniem w świecie – zgodnie ze znakami czasu i w łączności z życiem Kościoła – królestwa sprawiedliwości i chrześcijańskiej miłości[44]. Widzimy więc wyraźnie, że poziom osobisty realizacji ducha oblacji przeobraża się i jednoczy z poziomem społecznym. 

Życie duchem zdania się na Boga i zjednoczenia z Nim prowadzi do głębokiej ufności. Odzwierciedla się ona zwłaszcza w praktyce ślubów zakonnych czystości, ubóstwa i posłuszeństwa[45]. Konstytucje stwierdzają, że są one znakiem zjednoczenia z oblacją Chrystusa. „Aby wyrazić i zrealizować naszą pełną konsekrację dla Boga i aby zjednoczyć całe nasze życie z oblacją Chrystusa, składamy profesję rad ewangelicznych przez śluby celibatu poświęconego Bogu, ubóstwa i posłuszeństwa, które wyzwalają nas do prawdziwej miłości w duchu błogosławieństw”[46].

Ślub czystości powodowany miłością rodzi pragnienie jeszcze głębszego zjednoczenia ze Stwórcą i odwzajemnienia własną miłością za otrzymaną miłość. Owocuje także darem miłości wobec sióstr i braci[47]. Ślub ubóstwa przeżywany w duchu ufności czyni człowieka prawdziwie „dzieckiem Bożym”, wyzwalając go z nieuporządkowanej żądzy posiadania i pogłębiając ducha dyspozycyjności na wezwania Ewangelii[48]. Także ślub posłuszeństwa, przeżywany w zjednoczeniu z oblacją Chrystusa, uwrażliwia na wezwania, które kieruje On do człowieka przez poszczególne wydarzenia oraz ludzkie oczekiwania i dokonania[49]. Relacja pomiędzy ślubami zakonnymi a oblacją jest szczególnie podkreślana przezKonstytucje w odniesieniu do ślubu posłuszeństwa. Wzorem dla jego przeżywania jest postawa Jezusa, który poddaje się woli Ojca i jest dyspozycyjny oraz otwarty na potrzeby i pragnienia ludzi. Dzięki posłuszeństwu zakonnik składa ofiarę Bogu z siebie samego i jednoczy się z Jego zbawczą wolą w duchu postawy Ecce venio Bożego Syna[50]. Praktyka ślubu posłuszeństwa w duchu oblacji prowadzi do szczerego i braterskiego dialogu oraz wspólnego poszukiwania woli Bożej. Konstytucje wprost podkreślają, że „w służbie dobra wspólnego władza i posłuszeństwo, we współodpowiedzialności, tworzą (…) dwa komplementarne aspekty tego samego uczestnictwa w oblacji Chrystusa”[51].

Istotnym elementem życia zakonnego jest życie wspólne. Przeżywane w duchu Sint unum (por. J 17,11), zgodnie z częstym zaleceniem Założyciela, staje się kolejnym sposobem praktyki postawy oblacyjnej. Konstytucje zachęcają do troski o wychowanie do prawdziwej miłości poprzez wyzwalanie się z egoizmu będącego przekreśleniem miłości Boga i braterstwa. Właściwie przeżywane życie wspólne prowadzi „do dyspozycyjności w służbie Bogu i braciom, zwłaszcza tym najbiedniejszym i najsłabszym, w duchu Ecce venio”[52].

W odczytaniu aktualnych pragnień Bożych w odniesieniu do postawy oblacji pomocą służy słuchanie słowa Bożego. Codzienne korzystanie z tej praktyki ułatwia osobie konsekrowanej kontemplację miłości Jezusa w tajemnicach Jego życia, zjednoczenie się z Nim i z Jego postawą oblacji. Praktyka słuchania słowa Bożego jest również drogą do otrzymania ducha mądrości i poznania Osoby Jezusa oraz zrozumienia nadziei, do której On powołuje człowieka[53].

Wyjątkowym „miejscem” doświadczenia zjednoczenia z postawą oblacyjną Jezusa jest uczestnictwo w Eucharystii – duchowej ofierze Nowego Przymierza. W niej dochodzi do zjednoczenia się z doskonałą ofiarą, którą Chrystus przedstawia Ojcu. Będąc centrum życia i misji osoby konsekrowanej, Eucharystia wywiera wpływ na całe życie osoby, jej postawy i apostolat. Na potwierdzenie tego Konstytucje przytaczają znamienny fragment z Listu do Rzymian: „A zatem proszę was, bracia, przez miłosierdzie Boże, abyście dali ciała swoje na ofiarę żywą, świętą, Bogu miłą, jako wyraz waszej rozumnej służby Bożej” (12,1)[54].

Szerokim polem dla praktyki postawy oblacyjnej jest apostolstwo. Duch miłości i całopalenia winien się przejawiać we wszystkich podejmowanych formach działalności ewangelizacyjnej. Jego cechą przewodnią powinna być gorliwość i zapał z miłości do Serca Jezusowego.  Chociaż Konstytucje nie określają szczegółowo zaangażowań apostolskich, jednak wskazują na postawę dyspozycyjności wobec Boga przemawiającego poprzez wezwanie Kościoła i potrzeby ludzi. Pełnienie różnorodnych służebnych zadań staje się dla zakonników okazją do łączności z Jezusem w jego postawie oblacji[55]. Całe apostolstwo Zgromadzenia jest ściśle zakorzenione w kulcie Najświętszego Serca Jezusowego. Jego podstawowym zadaniem jest przekazanie człowiekowi prawdy o miłości Jezusa Chrystusa i Trójcy Przenajświętszej[56]. Chrystocentryzm antropologiczny kultu uwypukla wymiar historiozbawczy apostolstwa. W tej perspektywie podkreślany jest jego aspekt oblacyjny i wynagradzający. „Zgodnie ze swoim planem miłości podjętym przed stworzeniem świata (por. Ef 1,13-14), Ojciec posłał swego Syna: «za nas wszystkich Go wydał» (Rz 8,32); wskrzeszając Go z martwych ustanowił Panem, Sercem ludzkości i świata oraz nadzieją zbawienia dla wszystkich, którzy słuchają Jego głosu”[57].

Szczególną i wciąż aktualną formą apostolatu w duchu oblacji i miłości jest adoracja eucharystyczna. Konstytucje nazywają ją „prawdziwą służbą dla Kościoła”, „posługą dla maluczkich i pokornych, robotników i biednych”[58]. Wzorem adoracji jest sam Jezus Chrystus, który uwielbia Ojca w swoim świętym człowieczeństwie. Uwielbienie i uznanie boskiego majestatu jest stanem trwałej dyspozycyjności oraz nieustannym i niewypowiedzianym aktem miłosnym kapłańskiego Serca Jezusa. Ojciec Leon Dehon mówi o tym w następujący sposób: „W Najświętszym Sakramencie nieustannie wznosi się modlitwa Najświętszego Serca Jezusowego, modlitwa, która cała jest miłością, wynagrodzeniem i dziękczynieniem, gorąca, żarliwa, wszechmocna, zdolna wynagrodzić za wszystko! Umiejmy więc łączyć się z nią, brać ją i wkładać w nasze serce, aby mogło żyć tym życiem miłości i całopalenia, i w nim się spalało, jak lampka przed tabernakulum”[59].

Wyjątkowym wymiarem apostolatu połączonego z duchem oblacji jest apostolat cierpienia. Konstytucje nawiązują w tym względzie do omawianego wcześniej aspektu zdania się na Boga i przyjęcia cierpienia w zjednoczeniu z oblacją wynagradzającą Jezusa. Jako praktykę tej postawy proponują szczególną troskę o chorych współbraci zarówno w wymiarze wspólnoty lokalnej, jak też dystryktowej, regionalnej i prowincjalnej. Troska ta winna wypływać ze szczerej miłości, która dostrzega w cierpiących współbraciach oblicze Jezusa potrzebującego pomocy i pocieszenia (por. Mt 25,40). Sami chorzy współbracia winni Go naśladować w Jego cierpliwości i dyspozycyjności wobec Ojca, oddawać Mu się i okazywać wdzięczność za otrzymywane dowody troski, w których będą rozpoznawać przejawy miłości do samego Jezusa (por. J 13,8)[60].

Zakończenie

Oblacja stanowi rys charakterystyczny duchowości Zgromadzenia Księży Najświętszego Serca Jezusowego. Ojciec Leon Dehon od początku istnienia Zgromadzenia podkreślał ten wymiar charyzmatu ukierunkowanego na kult Najświętszego Serca Jezusowego. Zagadnienie oblacji jest obecne także w aktualnych Konstytucjach Instytutu, które akcentują go zarówno w dziedzinie duchowości będącej dziedzictwem charyzmatu Założyciela, jak też nadają mu wymiar praktyczny i apostolski, przez co wskazują na jego aktualność. Reguła życia z głęboką świadomością podkreśla, że wierność profesji zakonnej w duchu Założyciela stanowi bogactwo dla współczesnego świata i Kościoła także wtedy, kiedy życie zakonne spotyka się z kwestionowaniem i nowymi wyzwaniami. Tym, co umacnia zakonników w wiernym podążaniu drogą wyznaczoną przez o. Leona Dehona, jest pewność niezawodnej miłości Boga i zakorzenienie w miłości Chrystusa[61]. Ta zażyła relacja z Panem na modlitwie oraz ustawiczne nawracanie się do Ewangelii i dyspozycyjność serca rodzą postawę otwartości na przyjęcie Bożego dzisiaj. 

Bibliografia

Agnew M. B., Sacrificio, w: M. Downey, L. Borriello (red.), Nuovo dizionario di spiritualità, Città del Vaticano 2003, s. 618-619.

Constitutiones Congregationis Presbyterorum a Sacro Corde Iesu, Lovanii 1924.

Constitutiones Congregationis Sacerdotum a Sacro Corde Iesu, Romae 1956.\

Daniluk M., Dehon Léon SCJ, w: L. Bieńkowski, F. Gryglewicz, R. Łukaszyk (red.), Encyklopedia katolicka, t. 3, Lublin 1995, kol. 1098-1099.

Dehon L., Directoire spirituel des Prêtres du Sacré-Cœur de Jésus, Mechliniae 1936, http://www.dehondocsoriginals.org/pubblicati/OSP/OSP-DSP-0007-0001-8060701 (odczyt z dn. 29.08.2022 r.). 

Dehon L., Dyrektorium duchowe Księży Najświętszego Serca Jezusowego, Warszawa 1997.

Dehon L., Niepojęta miłość, Warszawa 1995.

Dehon L., Notes quotidiennes. XLV Cahier 1925, http://www.dehondocsoriginals.org/pubblicati/JRN/NQT/JRN-NQT-0005-0045-0053108 (odczyt z dn. 29.08.2022 r.).

Dehon L., O życiu miłości do Najświętszego Serca Jezusowego, Stopnica 2002.

Denis M. G., Costituzioni SCJ e Capitoli generali, „Dehoniana” (wyd. wł.) 1 (1972), s. 35-40.

Gelardi A.,Le Costituzioni dehoniane del 1982: iconoclasmo verso la devozione al Sacro Cuore?, „Dehoniana” (2021), s. 53-71.

Kluczowe terminy właściwe naszej duchowości, Kraków 1991.

Majką W., I uwierzyliśmy Miłości, Kraków 2002.

Manzoni G., La spiritualità riparatrice in Padre Dehon, Roma 1996.

Manzoni G., Riparazione: mistero di espiazione e di riconciliazione, Bologna 1978.

Manzoni G.,Szkoła francuska i ojciec Dehon, „Dehoniana” (wyd. pol.) 1 (1979), s. 43-69.

McGuire P. J., Chrystologia sercańskich Konstytucji, „Sympozjum” 1(2) (1998), s. 99-116.

Neri M., Giustizia della misericordia. Europa, cristianesimo e spiritualità dehoniana, Bologna 2016.

Notre Règle de Vie. Constitution et Directoire Général de la Congrégation des Prêtres du Sacré-Coeur de Jésus, Roma 2009.

Notre Règle de Vie. Constitution et Directoire Général de la Congrégation des Prêtres du Sacré-Coeur de Jésus, Rome 1986. 

Oliveira Barbosa V. de, Atto di oblazione: la preghiera caratteristica dei Dehoniani, „Dehoniana” (2020), s. 93-126.

Paweł VI, Motu proprio Ecclesiae sanctae, „Acta Apostolicae Sedis” 58 (1966), s. 757-775.

Perroux A., Un ritratto di Padre Dehon, „Dehoniana” (wyd. wł.) 1 (1991), s. 29-71.

Poleszak L., Międzykontynentalne seminarium naukowe nt. Charism and devotions: towards an inculturated dehonian identity, Yogyakarta (Indonezja), 21-25 lipca 2017 roku, „Sympozjum” 2(33) (2017), s. 83-100.

Poleszak L., Serce Zbawiciela. Kult Najświętszego Serca Jezusowego w Zgromadzeniu Księży Najświętszego Serca Jezusowego (1878-2009), Kraków 2010.

Reguła Życia. Konstytucje i Dyrektorium Generalne Zgromadzenia Księży Najświętszego Serca Jezusowego, Kraków 1991.

Reguła życia Zgromadzenia Księży Najświętszego Serca Jezusowego (Księża Sercanie). Konstytucje i Dyrektorium generalne, Kraków 2014.

Sacra Congregatio pro Religiosis et Institutis Saecularibus, Decret Prot. n. S. 13 – 1/80 z dn. 14.03.1982 r., w: Reguła życia Zgromadzenia Księży Najświętszego Serca Jezusowego (Księża Sercanie). Konstytucje i Dyrektorium generalne, Kraków 2014, s. 13.

Zamboni S., Osservazioni su Giustizia della misericordia di Marcello Neri, „Dehoniana” 1 (2019), s. 35-40.

Ziemann E., Kult Najświętszego Serca Jezusowego w ujęciu o. Leona Dehona, w: J. Wełna (red.), Misterium Serca Jezusa. Duchowość na III tysiąclecie, Kraków 2007, s. 47-76.